Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ar-Ge, Yenilik ve Tasarım Hibe Fonları,
Tasarım/Ar-Ge Merkezi Uygulayıcısı,
İstanbul Esenyurt Üniversitesi Öğretim Üyesi, YMM
26/02/2019
GİRİŞ
Birçok katma değerli, teknoloji tabanlı, ithalatı ikame edici yeni ya da iyileştirilmiş ürünlerin üretimi ve ihracatı için gerekli olan seri üretim/ticarileşme yatırım desteklerinin başlangıç noktası olarak şu anda “KOSGEB AR-GE VE İNOVASYON DESTEK PROGRAMI”NI görmekteyiz.
https://www.kosgeb.gov.tr/site/tr/genel/destekdetay/1229/arge-ve-inovasyon-destek-programi
Bu programa başvuru için aşağıdaki linkte yer alan Proje Başvuru Formunu; ilgili mevzuata, Bilimsel esaslara (Popper bilim mantığı), Frascati ve Oslo Kılavuzlarına göre doldurulmasını kendimize görev yaptık, yazılı nesnel bazda tartışılarak, giderek doğruyu bulmaya katkıda bulunmak istedik. Kritik ve en fazla tartışılmaya değer bölüm olarak da “3. PROJENİN TEKNİK AÇIDAN DEĞERLENDİRİLMESİ” bölümünü analize aldık.
https://www.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/Arge/FRM.02.01.01(06)_-_Ar-Ge_Proje_Basvuru_Formu.pdf
FORM DOLDURMA ANA SÜREÇ ADIMLARI
1.SORUN Adımı
Proje yazmaya önce KOSGEB’in proje formatındaki;
3.5. Proje Konusu Ürün/Hizmeti Ortaya Çıkarma İhtiyacının Kaynağı Nedir?:
Uygun kutu/kutular işaretlenmelidir.
ile başlarız.
Sözgelimi Pazar payımızın düşmesi, reklamasyonların çokluğu, küresel rekabetle teknolojinin ve sektörel rekabetin gerisinde kalınması, yeni müşteri talepleri, maliyetlerin düşürülmesi, kalitenin arttırılmasının sağlanması, yeni ya da önemli derecede iyileştirilmiş bir ürünün üretilmesi için yeni bir süreç hattı, makine ve otomasyon ihtiyacı gibi. Ar‐Ge Projemizin başlangıç noktası olan mevcut sorunumuzun iyi tanımlanması için; Japon yazar Masaaki İmai’ın sürekli iyileştirme anlamına gelen “KAIZEN” modeline göre, neden sorusunun 5 kez arka arkaya tekrarlayıp sorulmasıyla ancak gerçek kök sebebin bulunabileceği yaklaşımını, bir yöntem olarak benimseyebiliriz.
Örnek;
Soru 1: Makine neden durdu?
Cevap 1: Çünkü aşırı yüklemeden dolayı sigorta attı
Soru 2 : Neden aşırı yükleme oldu?
Cevap 2 : Çünkü yağlama yetersizdi.
Soru 3 : Neden yetersiz?
Cevap 3 : Çünkü yağlama pompası düzgün çalışmıyordu.
Soru 4 : Neden düzgün çalışmıyordu?
Cevap 4 : Çünkü pompanın mili aşınmıştı
Soru 5 : Neden aşınmıştı?
Cevap 5 : Çünkü içine pis su girmişti.
Bu soru‐cevaplardan sonra yağlama pompasına bir süzgeç ekleyerek kök sorun halledilmiş oluyor. Böyle düşünmeseydik çoklukla gözlendiği gibi sadece sigortayı değiştirmekle yetinseydik problemin tekrarı söz konusu olacaktı. Aslında projenin başlangıç noktası, sorunu iyi tanımlamaktır. Brüksel’deki Ar‐Ge toplantılarında şu sözleri sık sık duyduğumu hatırlıyorum: ”hibe almak için proje yapıp Brüksel’e gelmeyin, sorununu çözmek ve riskinizi paylaşmak için bizden destek isteyin”. Başka bir deyişle:” no problem =no Project= no Money”. Bizim AB projeleri yazarken öğrendiğimiz bir husus; projenin başlatılma gerekçesi bölümünde (state of the art) aşağıdaki 5 soruyu cevaplayarak en fazla iki paragraflık bir açıklama ile değerlendiriciyi 15 saniye içinde devamını okuma konusunda olumlu ya da olumsuz etkileyerek, projenin tümünün etki altına alınmasıdır:
‐ Sıkıntı nedir? Hangi problemi çözmeyi deniyoruz?
‐ Problem sektörel, lokal, ulusal ya da uluslar arası boyutta mı?
‐ Problem halihazırda yerli ve/veya yabancı muadiller (rakipler) tarafından çözümlendi mi? Yetersiz kalınan hususlar nelerdir?
‐ Niye şimdi proje veriyoruz? Projeyi şu anda tamamlamayıp geciktirirsek nelerle karşılaşırız?
‐ Niye biz sorunun çözümüne talibiz? Yeterli personel ve ekipman alt yapısı ve tecrübemiz projeyi gerçekleştirmeye müsait mi?
Kaynak: Sean McCarthy,how to write a competitive proposal for framework 7, watermans printers ltd,cork, Ireland,2007.
2.DENEME ÇÖZÜMLERİ (DÇ) Adımı
Daha sonraki proje adımı;
3.7. Projenin Amacı ve Gerekçesini Açıklayınız: Projede ne yapılmak istendiği kısa ve öz olarak açıklanmalıdır ile 3.8. Projenin Konusu ve Kapsamını Açıklayınız:
Daha sonra proje yazmanın esas kalbi olarak gördüğümüz “3.1. Proje Ne Tür Bir Yenilik İçeriyor? ile
3.11. Proje Konusu Ürün/Hizmet Üretim Yönteminin Ulusal ve Uluslararası Bazda Gelişmeye Katkısı Ne Olacaktır? Açıklayınız” kısmına geliriz.
Projenin yenilikçi unsurları analiz edilir. Kendi mevcudumuza ve yerli/yabancı muadillere göre kıyaslama yapılır.
Burada önemli olan mevcut durumumuza ve yerli ve yabancı muadillere göre komponent (bölüm bazında, proses bazında) mukayese etmektir.
Einstein’ın izafiyet teorisine göre: Dünyadaki her şey, ancak başka bir şey ile olan mukayesesine göre gerçektir. Mukayese veya referans yoksa ileri sürdüğümüz yenilik boş bir ifadedir. İncelemeyi yapacak olan KOSGEB uzmanı ile değerlendirmeyi yapacak Komite üyelerine daha iyi mukayese imkânı verebilmek için eklerde bölümler bazında eskilerin resimleri ve yenilerin katı modelleri verilir. Her projede ürün ve bu ürünü üretecek süreci birlikte ele almak daha rasyoneldir.
Bir bütünü diğer bir bütüne göre bütün halinde kıyaslama yapmak zor olduğu için, makineleri yada proses hattını yenilikçi yönleri itibariyle 5‐7 arası alt gruba, teknolojik bileşene ya da bölüme ayırırız. Her bir proje alt bölümünü mevcudumuz ya da yerli/yabancı muadil alt bölümü ile kıyaslayarak, yenilikçi yönleri ortaya çıkarırız. Eğer proje konusu, PROSES HATTI gibi bir sistem ise bu kez projenin bütünü, sistem alt elemanlarına ve aşamalarına bölünür.
Özgün Katkılar; Çıktının, Muadillerden olan üstünlüklerini sağlayan ve çıktıya ulaşmada kullanılan malzeme, yazılım, alet‐teçhizat, yöntem ve tekniklerde, başka bir deyişle amaca ulaştıracak araç ve izlenecek yollarda uyguladığımız farklılıklardır.
AR‐GE Kapsamı; Projede ön görülen Ana faaliyetler örneğin; Kavram Geliştirme, Tasarım, Prototip İmalat ve Test olarak ana iş paketlerine bölünebilinir.
Görüldüğü gibi buradaki bölümler POPPER analizindeki Deneme Çözümüne (DÇ) karşılık gelmektedir.
“3.10. Proje Konusuna İlişkin Olarak; İş Akışı Doğrultusunda Hangi
Teknolojilerin/Yöntemlerin Kullanılması Planlanmaktadır?”ile “3.13. Ürün/Hizmetin Standartlara Uygunluğunu Tespit Etmek için Uygulayacağınız Test ve Analizleri Var mı? Varsa Açıklayınız:
KOSGEB Ar-Ge ve Yenilik projesinde literatür tarama, tasarım ve doğrulama, üretim ve test faaliyetler yer almaktadır. Bu faaliyetlerin tanımında Teknoloji Olgunluk (ya da Hazırlık) Seviyeleri (TRL-Technology Readiness Levels) tablosu baz alınır. Bu tablodaki her bir seviyedeki yapılacak çalışmaların bir tablo halinde verilmesinde fayda vardır.
– TRL 1 – temel teorik prensiplerin gözlenmesi,
– TRL 2 – teknoloji kavram geliştirme ve neden-sonuç ilişkilerinin formüle edilmesi,
– TRL 3 – teknoloji kavram geliştirme ve ilişkilerinin analitik ve deneysel kanıtlanması,
– TRL 4 – Laboratuvar ortamında teknolojinin doğrulanması,
– TRL 5 –Prototipin çalışma ortamına benzetilmiş ortamda doğrulanması,
– TRL 6 – Prototip ürünün çalışma ortamına benzetilmiş ortamda denenmesi,
– TRL 7 –Prototip ürünün gerçek çalışma ortamında performans gösterimi,
– TRL 8 – Prototip ürünün tamamlanması ve fiziksel testlerle standartlara olan uygunluğunun kalifiye edilmesi,
– TRL 9 –Prototip ürünün gerçek ortamda geçerliliğinin kanıtlanması.
Bu tablo Avrupa Birliği H2020 Araştırma ve Yenilik programında kullanılmaktadır. Bize göre referans olarak kullanılabilir. Ayrıca bu destek programında Araştırma ve Yenilik faaliyetlerin tanımı şöyledir:
Araştırma ve Yenilik Faaliyetleri
Research and innovation actions :
Description: Action primarily consisting of activities aiming to establish new knowledge and/or to explore the feasibility of a new or improved technology, product, process, service or solution. For this purpose they may include basic and applied research, technology development and integration, testing and validation on a small-scale prototype in a laboratory or simulated environment.
Projects may contain closely connected but limited demonstration or pilot activities aiming to show technical feasibility in a near to operational environment.
(Kaynak:Horizon 2020 Work Programme 2014-2015 ,18.General Annexes sayfa 8).
Araştırma ve Yenilik Faaliyetlerin Tanımı: Faaliyet öncelikle yeni bilginin oluşturulmasına ve/veya yeni ya da iyileştirilmiş teknoloji, ürün, süreç, hizmet ve çözümüne dair yapılabilirliğin araştırılmasına(keşfedilmesine) yardım eden faaliyetlerden meydana gelir. Bu amaçla, temel ve uygulamalı araştırmayı, teknoloji geliştirme ve entegrasyonu, laboratuar ya da simüle edilmiş (çalışma ortamına benzetilmiş) ortamdaki küçük çaplı prototipler için test ve doğrulamayı içerebilir. Projeler, gerçek çalışma ortamına yakınlık içinde teknik yapılabilirliğini göstermeye yardımcı olmak amacıyla sınırlı ölçüde demonstrasyon (performans gösterimi) ya da pilot faaliyetleri kapsayabilir.
KOSGEB’in Ar-Ge ve Yenilik programı için yukarıdaki araştırma ve yenilik faaliyetleri dökümü referans olarak dikkate alınabilir.
3.HATA ELEME (HE) Adımı
“3.13. Ürün/Hizmetin Standartlara Uygunluğunu Tespit Etmek için Uygulayacağınız Test ve Analizleri Var mı? Varsa Açıklayınız:
Tasarım/proses FMEA (Failure Mode Effect Analysis) risk analizleri, sonlu elemanlar yöntemi ile statik, dinamik, termal, yorulma, akış analizleri, test ve mühendislik analizleri, laboratuvar çalışmaları ile ÜRETİME GEÇMEDEN TASARIM aşamasında birden çok üretim yönteminin yanlışlanması (falsify) ve bizim parametrelere göre uygun bulup seçtiğimiz bir yöntemin doğrulama faaliyeti yapılır (verify). İmalat aşamasında ise uygun bulduğumuz yöntemin tüm şartları karşıladığını göstermek için fiziksel uygunluk testleri yapılarak tasarım geçerli kılınır (validity).
Hata eleme adımları;
Hata eleme adımları iki aşamada gerçekleştirilir. Birincisi birden fazla yönteme ilişkin deneme çözümü içinden bir tanesi hariç diğerlerinin ortadan kaldırılması süreci ile ortaya çıkan ve bize göre uygun bulunan bir yöntemin her bir tasarım girdisinin tasarım çıktısını doğrulaması (verify)dır. Bu adım genelde tasarım aşamasında gerçekleşir ve Analizleri, Mühendislik hesaplamalarını vs. kapsar. İkincisi proje çıktısının kullanım şartlarında tüm girdilerin tüm çıktıları karşıladığının fiziksel doğrulanmasıdır. Diğer bir ifade ile uygunluk testleridir.
4.RİSKLER VE GİDERİLME YOLLARI Adımı
Yukarıda da belirttiğimiz gibi Ar‐Ge; bilimsel ve teknik belirsizliklerin ve risklerin belirlenmesi ve giderilmesi ile alakalıdır, risk ve belirsizlik yoksa kavram geliştirme ve tasarım belli olduğu için Ar‐Ge değil bir yatırım faaliyetidir.3.9 bölümünde belirlenen belli başlı başarı kriterlerine proje süresince ulaşılmasındaki olası belirsizliklerin giderilme yolları (Ar‐Ge sistematiği) ve doğrulama faaliyetleri de 3.10 ile 3.13 bölümlerinde işlenir.
Ar‐Ge Sistematiği: Risk ve problemleri çözme, olası fırsatları yakalama yolunda Bilimsel Yöntemleri kullanarak (örneğin literatür tarama, risk analizi, Sonlu Elemanlar Yöntemi – SEY (İngilizcesi: The finite element method (FEM) kullanılarak yapılan çeşitli tasarım doğrulama ve optimizasyon çalışmaları, benzeşim çalışmaları ve/veya deneysel çalışmalar, TESTLER) deneme yanılma sürecini kısaltan, çözüme ulaşma olasılığının artıran, belirli bir sistematiğe sahip çalışmalardır. Testler şu bölüme yazılır “3.13. Ürün/Hizmetin Standartlara Uygunluğunu Tespit Etmek için Uygulayacağınız Test ve Analizleri Var mı? Varsa Açıklayınız”:
Daha sonra “3.12. Ürün/Hizmete İlişkin Yasal Zorunluluklar ve Standartlar Nelerdir? Varsa Açıklayınız, “3.14. Geliştirilecek Ürün/Hizmete Yönelik Edinilen Bilgiyi Rakiplerin Kullanımından Nasıl Korumayı Düşünüyorsunuz”, “3.15. Ürün/Hizmet Üretim Yöntemine İlişkin Tarafınızca Sahip Olunan Patent, Faydalı Model vb. Koruma Var mı? Varsa adı ve belge numaralarını yazınız”, “3.16. Ürün/Hizmet Üretim Yöntemine İlişkin Başkalarına Ait Patent, Faydalı Model vb. Koruma Var Mıdır? Varsa belge numaralarını yazınız”:
Sıra SONUCA geldiğinde, PROJE ÇIKTILARI; “3.9. Proje ile Elde Edilmek İstenilen Çıktılar ve Kullanım Alanlarını Açıklayınız: kısmına yazılır.
