Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ar-Ge ve İnovasyon Danışmanı, YMM
abdanmer@gmail.com
GİRİŞ
Son zamanlardaki Ar-Ge ve İnovasyon danışmanlığımızda piyasadan sadece TÜBİTAK Ar-Ge proje talebi değil, ek olarak KOSGEB Ar-Ge ve İnovasyon projelerine de ilgi duyulduğunu gözlemlemekteyiz.
Bizim deneyimlerimize göre, Ar-Ge ve Yenilik projelerinin avantajlarından maksimum yararlanmak için KOBİ’lerin her an yürüyen onaylanmış 3 adet TÜBİTAK-TEYDEB projesi ile 1 adet KOSGEB Ar-Ge projesi olmalıdır. Bu durumda KOBİ’ler hem hibe almakta hem de 5746 sayılı Ar-Ge Kanununa göre de SGK, Muhtasar ve Ar-Ge indiriminden Teknokent ya da Ar-Ge merkezi ile neredeyse aynı şartlarda yararlanmaktadır.
Bu çerçevede bu konudaki bilgimizin derinleşmesi için KOSGEB Ar-Ge ve İnovasyon projeleri ile TÜBİTAK-TEYDEB Ar-Ge ve Yenilik projelerinin mukayeseli analizi aşağıda soru/cevap şeklinde yapılmaktadır.
MUKAYESELİ ANALİZ
1) SORU/CEVAP: TÜBİTAK AR-GE projelerine sadece Limited ve Anonim Şirketler başvururken, şahıs firmaları ile Kolektif Şirketler başvuramamaktadır. KOSGEB’de durum nasıldır? KOSGEB’de KOBİ niteliğindeki tüm firmalar başvurabilmektedir.
2)SORU/CEVAP: TÜBİTAK projelerinde aynı anda firmaların birden fazla projeleri bulunurken, KOSGEB’de aynı anda tek bir Ar-Ge projesi söz konusu olmaktadır.
3)SORU/CEVAP: TÜBİTAK’a ürün ve süreç yeniliği için Ar-Ge projeleri verilirken, KOSGEB’e hangi tür projeler verilebilir? Gerek TÜBİTAK gerekse KOSGEB projelerinin uluslar arası temel alt yapısı Frascati ve Oslo kılavuzları olduğundan, KOSGEB projelerinde de ürün ve süreç yenilikleri geçerlidir.
Uygulamadan edindiğimiz seçenek deneyimleri:
– Ürün yeniliği var, ürünü gerçekleştirecek süreç yeniliği olarak prototip makine tasarımı ve imalatı firmaya ait ise bizim önerimiz KOSGEB AR-GE ve İnovasyon programına ya da TÜBİTAK kurumuna 1507 ve 1501 destek programına ürün ve süreç yeniliği olarak başvuru yapmaktır.
– Eğer firma çıktı olarak örneğin cıvata yerine maliyeti yüksek prototip makine imali yapıyorsa, proje kapsamı sadece ürün yeniliğini içerebilir.
– Ürün yeniliği var, bunu gerçekleştirecek yeni prototip makinenin araştırmasını ve tasarımını firma bizzat içselleştirerek kendisi yaparak imalat çizimine göre parça imalatlarını dışarıdan hizmet alarak Türkiye’deki firmalara yaptırarak, kendi bünyesindeki personele montajını gerçekleştirebilir. Bu durumda KOSGEB AR-GE ya da TÜBİTAK PROJESİ uygundur.
-Ürün yeniliği için yapılacak prototipte kalıplar kullanılıyorsa, TÜBİTAK genelde kalıp maliyetlerini kapsam dışına aldığından, kalıpların kabul edildiği KOSGEB’in Ar-Ge ve İnovasyon projesi olarak verilmelidir.
– Ürün yeniliği prototipi TÜBİTAK ya da KOSGEB Ar-Ge destek programından çıktı olarak sağlanmış ancak seri üretimi için yurtiçi ve yurtdışı makine alımı, kalıplar, test cihazı, yazılım, donanım vb. gibi ihtiyaçları söz konusu olursa, Ar-Ge projesinin tamamlanma tarihinden itibaren bir yıl içinde KOSGEB ENDÜSTRİYEL UYGULAMA programına başvurulmasını öneririz. Bu konudaki ayrıntılı bilgi aşağıda Not 2’de verilmiştir.
4)SORU/CEVAP: TÜBİTAK Ar-Ge projeleri online olarak ilkin proje ön bilgileri ile girilip, doldurulan form ve istenen belgeler kaşelenip imzalanarak bu kuruma gönderilerek onaylandıktan sonra proje girişi yapılır. KOSGEB’de başvuru nasıl oluyor? KOSGEB’de başvuru iki aşamalı olmayıp, doğrudan internet ortamında başvuru formu doldurularak, form çıktısı ile istenen belgelere kaşe ve imza tatbik edilip KOSGEB’e sunmak ile yapılmaktadır. KOBİ projelerinde maksimum süre TÜBİTAK’ta alt süre limiti olmaksızın en fazla 18 ay iken, KOSGEB’de en az 12 ay, en fazla 24 aydır.
5)SORU/CEVAP: TÜBİTAK Ar-Ge projelerinde proje ön bilgilerinin değerlendirmesi, proje meblağına göre iki ya da daha fazla üniversite hocasının firmaya gelip, proje ön bilgilerini sorgulayıp, ulaştığı sonuçları bir raporla Komite’ye sunması ve Komite kararı ile oluşmakta olup, yaklaşık 2-3 aylık bir süreyi kapsamaktadır. KOSGEB’de ise ön değerlendirmeye göre uygun bulunan projeler, başvuru sahibinin de sunumu yapacağı Kurul toplantısında görüşülerek, karara bağlanır, yani hakemlerin firmaya ziyaretleri söz konusu değildir. Kurul toplantı tarihine göre burada da süreç geçmişte 2 ayı geçebilmekte iken, Aralık 2014’de bu sürenin oldukça kısaldığını gözlemlemekteyiz.
6)SORU/CEVAP: TÜBİTAK’ta KOBİ’ler ilk bireysel 3 Ar-Ge projeleri için (ortaklı projelerde 5 adet KOBİ Ar-Ge projesi söz konusudur) 500.000 TL harcama ve gider limitli % 75 hibe oranı ile daha sonraki 1501 sanayi Ar-Ge projelerinde üst limit sınırı olmaksızın %40-60 hibe oranı desteklenirken, KOSGEB Ar-Ge projelerinde durum nasıldır? KOSGEB Ar-Ge projelerinde hibeli ve geri ödemeli destek oranı her zaman % 75 olup, bu oranın uygulanması ile çoklukla aşağıdaki üst limit destekler talep edilmektedir (harcama tutarına uygulanacak destek oranı ile bulunacak rakam yüksek de olsa, bu üst limitler geçerlidir):
– Makine-Teçhizat, donanım, malzeme, yazılım ve hizmet alımı –geri ödemesiz destek üst limiti 100.000 TL.
– Makine-Teçhizat, donanım, malzeme, yazılım ve hizmet alımı –geri ödemeli (faizsiz, proje bittikten 2,5 yıl içinde taksitle ödemeli,%100 banka teminat mektuplu) KOSGEB kaynağından destek üst limiti 200.000 TL(geri ödemesiz ve geri ödemeli destekler tek bir makine alımı için birleştirilmeyip, ayrı ayrı alımlar için kullanılabilir). Makineler yeni ya da ilk kullanıcı için düzenlenen satış faturası tarihi itibariyle en fazla üç yaşında olabilir. KOSGEB mevzuatına göre tedarik edilen makineler 3 yıl içinde başkasına satışı ve devri mümkün değil iken, TÜBİTAK’ta böyle bir kısıtlayıcı hüküm yoktur.
– Personel giderleri mevcut ve yeni istihdam edilecek yeni personel için net ücret üzerinden aylık, lisans mezunlarına 1.500 (bin beş yüz) TL, yüksek lisans mezunlarına 2.000 (iki bin) TL ve doktora programı mezunlarına 2.500 (iki bin beş yüz) TL olmak üzere, toplam üst limiti 100.000 (yüz bin) TL geri ödemesiz destek sağlanır. Yabancı uyruklu personel de istihdam edilebilir. Aynı anda aynı personel için hem TUBİTAK –TEYDEB hem de KOSGEB desteğinden faydalanılamaz.
– Test, analiz, belgelendirme desteği 25.000 TL.
– Eğitim desteği 5.000 TL.
– Üniversiteden döner sermaye kapsamında hocalardan danışmanlık desteği 25.000 TL.
– Patent, sınai ve fikri mülkiyet hakları desteği 25.000 TL.
– Yurt dışı bireysel fuar, sergi, müşteri ve tedarikçi ziyaretleri destekleri 15.000 TL.
– CD, katalog, web sayfası gibi tanıtım desteği 5.000 TL.
7)SORU/CEVAP: TÜBİTAK’ta hibe ödemeleri Ocak-Haziran ve Temmuz-Aralık aylarını kapsayan iki ayrı dönemi takiben hazırlanacak teknik, mali ve YMM tasdik raporunun sunulması, izleyicinin denetimi ile olmaktadır. KOSGEB’de ise, projenin onayı ile firmanın taahhütname vermesi sonucu harcama ve gider yapabilme imkânının kavuşması ile birlikte Kurul’dan çıkan destekleri elektronik ortamda başvuru formunda doldurarak ve çıktılarını kaşe ve imzalayarak KOSGEB’e sunarak, alımlarını yapar ve 3 ayda bir KOSGEB izleyicisinin gelmesini beklemeden (TÜBİTAK’da olduğu gibi 6 ay beklemeksizin) faturaları ve ödeme dekontlarını Destek Ödeme Talep formu ile sunarak, YMM raporu olmaksızın, KOSGEB’de fon varsa, desteğini alabilmektedir. Uygulamada gördüğümüz kadarıyla fon yetersizliği nedeniyle 2-3 ay beklenebilmektedir.
8)SORU/CEVAP: TÜBİTAK’ta harcama ve giderlere ait ödemelerin YMM raporu tanzim edilinceye kadar banka havalesi ve çekle ödeme yapılması gerekmekte olup, KOSGEB’de de aynı koşul geçerlidir. Aradaki fark, TÜBİTAK’ta ödeme yöntemi olarak cari hesap ya da dekont açıklamalı fatura bazında ödeme yöntemi uygulanırken, gördüğümüz kadarıyla KOSGEB uygulamasında uzmanlar sadece dekont açıklamalı fatura bazlı ödemeyi kabul etmektedirler.
9)SORU/CEVAP: TÜBİTAK-TEYDEB Ar-Ge projelerinde her proje başına proje önerisini verirken talep edilmesi halinde fikir sahibi araştırmacıya verilen 7.500 TL teşvik ödülünün maddi katkısı yanında bence araştırmacıya manevi ve kariyer planlama katkısı daha fazladır. KOSGEB’de böyle bir uygulama yoktur.
10)SORU/CEVAP: “TÜBİTAK’dan Ar-Ge projesi onaylanarak destek karar yazısının alınması ve sözleşmenin TÜBİTAK tarafından imzalanmasından sonra dönemsel olarak proje bütçesinin % 25’i kadar ve 2.000.000 TL ile sınırlı ön ödeme alma imkânı bulunmaktadır. Tek bir teminat mektubu ile mobil sistem sayesinde mahsuplardan sonra gelen ek avanslarla özellikle 1501’lerde bu avans oranı daha yukarıya çıkabilmektedir. KOSGEB’de ön avans uygulaması yoktur.
ORTAK NOKTALARA İLİŞKİN ÖZET NOTLAR
N0T 1:
Yukarıdaki açıklamalarda, firmanın piyasaya çıkabilen, teknik özelliklerinde ve/veya kullanım kolaylıklarında kendi mevcut ve yerli üreticilere karşı mukayeseli ürün üstünlüğü (yeniliği- inovasyon) olmalıdır. Ürün yeniliği varsa, bu ürünü üretmek üzere makine prototip imalatı için araştırma yani Ar-Ge yapılmalıdır. Yeni destek programlarının bu bakımdan adı “Araştırma ve Yenilik” destek programlarıdır.
Eğer firmanın verilecek olan projesinde Ürün yeniliği yok, ancak makine yapma tecrübesi ve tasarım gücü var ise; süreç yeniliği ile prototip makine imalatı hedeflenerek, bu makineden çıkan üründe maliyet düşüşü, kalite artışı, enerji tasarrufu, çevre dostu vb. gibi mukayeseli üstünlük sağlanabiliyorsa, süreç yeniliği projeleri TÜBİTAK VE KOSGEB’e verilebilinir.
NOT 2:
TÜBİTAK ya da KOSGEB ürün yenilik projeleri başarı ile tamamlanır ise, tamamlandığı tarihten itibaren 1 (bir) yıl içinde KOBİ Firması, KOSGEB’in ENDÜSTRİYEL UYGULAMA DESTEK PROGRAMINA başvurarak prototip ürünün seri üretimi için gerekli olan ve Ar-Ge unsuru taşımayan standart makineler, kalıplar ve ekipmanlar yurtiçinden ve yurtdışından temin edilerek 450 bin TL.’ye kadar aşağıdaki destek unsurlarından yararlanabilir. Son zamanlarda çok talep edilen bu program firmaya bir defaya mahsus olarak verilir.
– Destek oranı %75,Süre: 18 aydır. Mevzuatta en az süre belirtilmediği için firma alımlarını gerçekleştirebilirse proje süresi 4 aya kadar inebilir.
Destek Unsurları:
MAKİNE‐TEÇHİZAT, DONANIM, SARF MALZEMESİ, YAZILIM VE TASARIM GİDERLERİ DESTEĞİ
– İşletmeye; test, analiz ve laboratuar ekipmanı ile bunlara yönelik sarf malzemesi giderleri, üretim hattı tasarım giderleri, üretime yönelik makine, teçhizat, donanım, kalıp ve yazılım giderleri için destek sağlanır.
– Destek ödemesi yapılmadan önce, KOSGEB uzmanı işletmeyi ziyaret ederek, Ar‐Ge, İnovasyon ve Endüstriyel Uygulama Programı Tespit Tutanağını düzenler.
– Destek kapsamında satın alınacak makine‐teçhizat yeni veya en fazla 3 (üç) yaşında olabilir.
– Bu desteğin üst limiti; geri ödemesiz 150.000 (yüz elli bin) TL, geri ödemeli 200.000 (iki yüz bin) TL olmak üzere toplam 350.000 (üç yüz elli bin) TL’dir.
– Geri ödemeli desteklerde, destek ödemesinin yapılabilmesi için; destek ödemesinden önce işletmeden, destek tutarı kadar, son geri ödeme tarihinden asgari 2 (iki) ay sonrasını kapsayacak şekilde Banka Teminat Mektubu alınır. Ancak işletmenin uzun süreli teminat mektubu temin edememesi halinde asgari 1 (bir) yıl süreli teminat mektubu kabul edilebilir.
– Geri ödemeli destekler kapsamında yapılacak geri ödemeler, proje bitiminden itibaren 6 (altı) ayı ödemesiz olmak üzere, 3 (üç)’er aylık dönemler halinde 8 (sekiz) eşit taksitte yapılır. İlk taksitin geri ödeme tarihi, 6. (altıncı) ayın bitimini takip eden ilk iş günüdür.
PERSONEL GİDERİ DESTEĞİ
– Personel Gideri Desteği, projede çalışması şartı ile yeni istihdam edilecek personel için sağlanır. Bu destek, işletmenin son 4 (dört) aylık SGK Sigortalı Hizmet Listesinde bulunmayan yeni istihdam edilecek personel veya Taahhütnamenin Hizmet Merkezinde kayda alındığı tarih itibarı ile son 30 (otuz) gün içinde istihdam edilmiş olan personel için verilir.
– Desteklenecek personelin sayısına, niteliğine ve destek süresine Kurul karar verir.
– İşletmeye, personel giderleri için net ücret üzerinden aylık; meslek lisesi mezunlarına 500 (beş yüz) TL, ön lisans mezunlarına 1.000 (bin) TL, lisans mezunlarına 1.500 (bin beş yüz) TL, yüksek lisans mezunlarına 2.000 (iki bin) TL. ve doktora programı mezunlarına 2.500 (iki bin beş yüz) TL olmak üzere toplam üst limiti 100.000 (yüz bin) TL geri ödemesiz destek sağlanır. Asgari Geçim İndirimi net ücrete dahil edilmez.
NOT 3:
TÜBİTAK VE KOSGEB’den ürün Ar-Ge’si tamamlanıp seri üretime geçmek için yerli ve ithal standart makinelerden oluşan bir yatırım faaliyetine ve yatırım teşvik belgesine ihtiyaç var ise 3 (üç) yıl içinde Ekonomi Bakanlığına başvurarak Erzurum’a fabrika yapar gibi 5. Bölge Teşvikleri sağlanabilmektedir. Bu durumda her yer 5. Bölgedir. Alternatif seri üretim yatırım teşvik modeli için Sanayi Bakanlığının yılda 2 kez çağrısı yapılan Teknoyatırım programına Ar-Ge projesinin tamamlanma tarihinden itibaren 5 yıl içinde başvurabilmektedir. Ayrıca Ar-Ge proje çıktısı ürünün tanıtımı için aynı Bakanlığın tekno tanıtım ve pazarlama programına başvurabilmektedir.
NOT 4:
Gerek TÜBİTAK gerekse KOSGEB Ar-Ge projesi çıktısı ürün için incelemeli patent/faydalı model alınırsa, koruma süresi boyunca yurt içine KDV’siz satış ile ödenecek geçici vergi ve gelir ya da kurumlar vergisinin yarısını ödeme imkânı 1 Ocak 2015 tarihinden itibaren uygulamaya geçilecektir.
SONUÇ
Yukarıdaki bilgilere göre bizce hemen uygulamaya geçilmeli. Özet söz olarak “OKUYUP DA UYGULAMAMAK, OKUMAMAK DEMEKTİR”.
