TÜRK YAZILIM FİRMALARI HİNDİSTAN YAZILIM FİRMALARI GİBİ NASIL GELİŞİR?

Prof. Dr. Atila BAĞRIAÇIK
Ulusal ve Uluslar arası Ar-Ge ve Yenilik

Hibe Fonları Uygulayıcısı, YMM
&
Selim KÜRTÜNLÜ
Makine ve Ar-Ge mühendisi

www.abdanmerymm.com

09.10.2018

Güncelleme Tarihi: 20.01.2022

GİRİŞ

Ar‐Ge (Araştırma ve Deneysel Geliştirme) ve Yenilik projeleri genelde imalat sektörü ve yazılım firmaları için destek kuruluşlarına verilmektedir. Ulusal destek kuruluşu olan TÜBİTAK’a (Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu) verilen Ar‐Ge ve yenilik projeleri çoklukla imalat sektörü ile ilgili olup, yazılım Ar‐Ge ve yenilik projelerinin sayı ve nitelik olarak geliştirilmesi gerekmektedir.

Türkiye’nin 2021 yılı toplam ihracatı 225 milyar 368 milyon dolar iken Hindistan’ın ABD ve AB firmalarına yaptığı yazılımlardan elde ettiği yıllık gelir 100 milyar dolar civarındadır. Hindistan sadece yazılım geliri elde etmekle kalmıyor, ayrıca batılı firmaların birçok bilgisine sahip olduğu için kendisine bu firmaları bağımlı hale getirerek, kontrolü eline geçirmektedir. AB 2014-2020 yıllarını kapsayan H2020 Araştırma ve Yenilik Çerçeve programı ile Ar‐Ge’ye toplam 71 milyar Euro ayırmış, bunun 13,557 milyar Euroluk kısmı (BİT-, fotonik, mikro ve nanoelektrik, nanoteknoloji, ileri malzemeler, ileri imalat ve süreç teknolojileri, Biyoteknoloji, uzay gibi Etkinleştirici Anahtar Teknolojiler‐KET) ve ağırlıklı bilgi ve iletişim teknolojilerine ayrılmıştır. Bizde de daha yoğun olarak yazılım Ar‐Ge’si yaparak ulusal ve uluslar arası destek kuruluşlarına proje vermenin önemi açıktır.

A) TÜBİTAK -TEYDEB AR‐GE PROJESİ HAZIRLANMASINDA DİKKAT EDİLECEK ÖZEL HUSUSLAR

Yazılım Ar-Ge Projelerinde bazı tanımlar şöyledir;

Yenilik: Proje çıktısının kendi mevcut durumumuz ile Yerli ve Yabancı Muadillerine Nazaran Mukayeseli Üstünlüğü ve farklılıkları.
Özgünlük: Yenilikleri yaratmada malzeme, yazılım, alet‐teçhizat, yöntem ve tekniklerde, başka bir deyişle amaca ulaştıracak araç ve izlenecek yollarda uyguladığımız tüm farklılıkların tamamını içerir.
Ar‐Ge Unsuru: Ar‐Ge’nin içerisinde görülebilir bir yenilik unsurunun bulunması ve bilimsel ve/veya Teknolojik belirsizliklerin giderilmesidir. Başka bir deyişle bir sorunun çözümünün genel bilgi stokuna ve ilgili alana ilişkin tekniklere sahip bir kişi açısından görülebilir olmadığı durumlardır.
Ar‐Ge Sistematiği/Metodolojisi: Muadillerinden üstün proje çıktısını ve özgünlüğü elde ederken karşılaşılacak risk ve problemleri tanımlama, çözümleme ve fırsata dönüştürme amacıyla atılan yaratıcı sistematik çalışmalardır.
Hardware(Donanım): Hardware donanım demektir. Bilgisayarın dışarıdan görülen her parçası birer donanım olarak tanımlanabilir. Örneğin ekran, klavye, Mouse, hepsi birer donanımdır. Bu tanımına göre donanım, bir iş ya da görevin yapılması için sahip olunan alet‐edevat) demektir. Günlük kullanımda bu sözcük genellikle bilgisayar donanımı kavramını çağrıştırır. Bilgisayar donanımı, bir bilgisayarda bulunan fiziksel birimlerdir. Bilgisayar alanında genel terim olarak donanım olarak tabir edilir. Donanım tanımı yapılırken sadece bilgisayarın parçaları düşünülmemelidir. Örneğin bir robotun kontrol ünitesi olarak geliştirilen arabirim ( interface) kartı da bir donanımdır.

Software(Yazılım): Bilgisayar yazılımları genel olarak 2 ana grupta

‐ Sistem Yazılımları (System Software)

‐ Uygulama Yazılımları (Application Software)

Sistem Yazılımları (System Software): Bilgisayarın kendisinin işletilmesini sağlayan, işletim sistemi, derleyiciler (compilers) (Yazılım programında, yazılan programı makine diline çeviren program), çeşitli donatılar (facility) gibi yazılımlardır.

Uygulama Yazılımları (Application Software): Bu kullanıcıların işlerine çözüm sağlayan örneğin çek, senet, stok kontrol, bordro, kütüphane kayıtlarını tutan programlar, bankalardaki müşterilerin para hesaplarını tutan programlar vs. gibi yazılımlardır.

Bütün sistem programları içinde en temel yazılım işletim sistemidir ki, bilgisayarın bütün donanım ve yazılım kaynaklarını kontrol ettiği gibi, kullanıcılara ait uygulama yazılımlarının da çalıştırılmalarını ve denetlenmelerini sağlar.

B) FRASCATİ KILAVUZUNA GÖRE YAZILIM AR‐GE PROJELERİNİN PARAMETRELERİ

FRASCATİ kılavuzu, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü OECD ülkelerinin İtalya’daki Frascati şehrinde toplanarak, Ar‐Ge projelerinin geçerlilik kriterlerini belirlediği bir dokümandır. Avrupa Birliğinde ve Türkiye’de Ar‐Ge projeleri yazarken, bu kılavuzdaki parametrelere dikkat edilmesi büyük fayda sağlar. Frascati’nin yazılım Ar‐Ge projeleri için model oluşturacak örnekleri aşağıda yer almaktadır. Proje yazarken bu kavramlara girip girmediğini test etmek büyük önem taşımaktadır.

Frascati’nin Ekim 2015 yeni güncellemesine göre yazılım Araştırma ve geliştirme faaliyet ve projeleri için model oluşturacak aşağıdaki ipuçlar verilmiştir:

– Yeni işletim sistemleri, programlama dillerinde iyileştirmelerin gerçekleştirilmesi.

– Mevcut teknolojiler üzerine yeni araştırma motorlarının tasarımı ve uygulanması.

– Network ya da sistemlerin yeni mühendislik çalışmalarında hardware ile software arasındaki çelişkilerin giderilmesi faaliyetleri.

– Yeni teknolojiler üzerine daha etkin algoritmaların yaratılması.

– Yeni güvenlik ve şifreleme tekniklerinin yaratılması.

Buradaki kriterlerin bir ya da birkaçı bizim yazılım Ar-Ge Merkezinin kurulumunda ve yürüteceği Ar-Ge projelerinde referans olarak alınır.

Araştırma ve Geliştirme faaliyeti unsuru taşımayan bazı yazılım proje örnekleri aşağıda verilmiştir :

Bilinen yöntemleri ve mevcut yazılım araçları kullanılarak ticari uygulama yazılımları ve bilgi sistemleri geliştirilmesi.
Uygulama programlarına kullanıcı işlevselliğinin eklenmesi.
Mevcut yazılım araçları kullanarak software ya da web sitelerin oluşturulması.
Data işlemi, güvenlik doğrulaması ve şifreleme için geleneksel yöntemlerin kullanılması.
Ana programın iyileştirilmesine önemli bir proses katkısı olmaksızın bir ürünün uyarlanması.
Mevcut Sistem ve programların deneysel geliştirme hedefi dışında hatalardan arındırılması faaliyetleri (Kaynak: Frascati Manual 2015,s.66.OECD).

C) Bilişim Ar‐Ge Projeleri

Yukarıda vermiş olduğumuz tanımlar doğrultusuna Yazılım ve Donanım projelerini iki ana gruba ayrılabilir.

1.Hardware‐Software Projeleri

Donanım projelerinde hem donanım hem de yazılımı kapsamaktadır. Basit bir örnek ile açıklamak gerekirse, son zamanlarda sıklıkla adres bulmak için kullandığımız Navigation’lar bunun için bir örnek olabilir. Şöyle ki, Uydudan sürekli olarak yayınlanan GPS (Global Positioning System) ile bilgilerini almak için geliştirilmiş olan cihaz bir donanım olarak görülebilir fakat alınan bu bilginin işlenerek anlamlı bir bilgi haline getirilip cihazda yüklü olan sayısal harita üzerinde konumlama ise bir yazılım ile gerçekleştirilecektir. Buradan anlaşılmaktadır ki, bu tip projelerde hem donanım hem de yazılım araştırma ve geliştirme faaliyetlerini kapsamaktadır. Bu tip projelerde donanım tek başına bir anlam teşkil etmeyecektir.

2.Software Projeleri

Bu tip projeler ise mevcut donanımlar üzerinde çalıştırılacak bir yazılımın geliştirilmesi ve/veya mevcut hardware özellikleri amaca yönelik bir yazılım sisteminin tasarlanması ve uygulanmasını kapsar.

Bilişim Projeleri

Genelde Bilişim projeleri aşağıdaki temel iş paketlerinden oluşur.

1.Kavram geliştirme: Bu aşamada, proje çıktısı ürün için yapılacak olan teknik ve bilimsel araştırmaları, bu araştırma sonuçları ile proje çıktısını ürünün araştırma ve geliştirme faaliyeti ile ilişkisi kurular. Yine bu aşamada proje çıktısı için alt yapı değerlendirilmesinin yapıldığı aşamadır. Kaynakların (insan, alet teçhizat, donanım, bilgi birikimi) proje çıktısının gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceğinin değerlendirildiği aşamadır.

2.Tasarım: Bu aşama eğer proje çıktısı hem donanım hem de yazılımı kapsar ise iki gruba ayırarak incelenebilir.

2.1 Donanım Tasarımı: Bu aşama proje çıktısının donanım kısmı ile ilgili olarak donanımın hedeflenen proje çıktısı için beklenen fonksiyonu yerine getirmesine yönelik faaliyetleri kapsar. Yine örneğimizden hareket edecek olursak, Navigation cihazının boyutlarının belirlendiği, iletişim protokollerinin, bu bilgileri almak için gereken kartların tasarlandığı, bağlantı şemalarının hazırlandığı, kullanılacak entegrelerin belirlendiği, PCB (Printed Circuit Board‐Baskı Devre Kartı) şemalarının çizildiği aşamadır.

2.2 Yazılım Tasarımı: Bu aşamada proje çıktısı ürün için veya donanım için yazılımın sahip olması gereken nitelikleri belirlenerek algoritmaların çıkartılması, çalıştırılacağı donanım ile ilişkilerinin belirlendiği aşamadır.

3.Alfa Prototip: Bu aşama eğer proje çıktısı hem donanım hem de yazılımı kapsar ise iki gruba ayırarak incelenebilir:

(Alfa Prototip İmalatı: Tasarlanan ve ilk denemelerin yapılacağı prototiptir. Amaç kullanılacak komponentlerin çalışırlığını gözlemlemek ve doğrulamaktır. Prototip aşamasında zaman ve maliyet tasarrufu sağlamak için Alfa prototipler sadece proje çıktısı ile ilgili hedeflenen başarı kriterlerini doğrulamak için görsel ve/veya ticari bir ürün haline gelmeden önce gerçekleştirilen sadece tasarımın doğrulandığı prototiptir.)

3.1. Donanım Alfa Prototip İmalatı: Bu aşamada tasarım aşamasındaki çıktıların uygulamaya döküldüğü aşamadır. Tasarlanan PCB şemalarına göre kartların oluşturulması, giriş ve çıkış parametrelerine göre donanımın ortaya çıktığı aşamadır.

3.2 Yazılım Alfa Test: Bu aşama tasarım aşamasındaki yazılım ile ilgili çıktıların yani geliştirilen algoritmaya göre yapılan donanım alfa prototip ile birlikte proje çıktısının ürünün başarı kriterlerine göre, kodların, uygulamanın geliştirildiği ve test edildiği aşamadır.

4.Pilot Uygulama ve Beta Testler: Bu aşama artık gerçekleştirilen alfa prototip imalatı ve yazılımlar geliştirilirken karşılaşılan problemlerin, bilimsel ve teknik belirsizliklerin ortadan kaldırılarak ticari ve uygulanabilir aşamaya getirildiği ve gerçek koşullarda test edildiği aşamadır.

Bilişim Proje Önerisi Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Özel Fikirler

Proje önerisi mutlaka tanımlanmış olan yenilik, özgünlük içermesi gerekmektedir.
Makine imalat Ar‐Ge projeleri, toplam proje önerisi bütçesinin %60‐%70 malzeme ağırlıklı olurken, bilişim projelerinde proje bütçesinin %60 ‐ %70 personel giderlerinden oluşmaktadır. Bu durumda projede yer alacak personelin proje süresi içerisinde ne yapacağı ve ne kadar sürede yapacağı faaliyeti gerçekleştirmesi gerektiği çok iyi bir şekilde, şüpheye yer vermeyecek bir biçimde tanımlanmalıdır.
Bilişim projelerinde yukarıdaki maddeye istinaden tüm proje süresini içeren bir proje yönetimi aşaması kullanılması tavsiye edilmektedir.
Makine projelerinde firma tarafından tasarımı yapılmış sistemin doğrulanması için danışmanlık hizmeti alınması uygun bulunurken, bilişim projelerinde tasarım doğrulama faaliyeti firma bünyesinde yapılması tavsiye edilmektedir.
Eğer proje çıktısı hem donanım hem yazılımı içermekte ise ve yazılımı farklı bir firma ve donanımı farklı bir firma gerçekleştiriyorsa bu durumu hizmet alımı olarak değil ortak proje olarak verilmesi tavsiye edilir. Türkiye’de Teknopark ve kentler içinde yoğunlukla, dışında ise sayıları giderek artan yazılım firmalarının daha çok Ar‐Ge projeleri yaparak ulusal ve uluslar arası kuruluşlara sunmaları, hem kendilerini geliştirecek hibe fonlarına sahip olarak daha çok eleman istihdamına hem de milli gelir artışına ve hizmet ihracatımızın arttırılmasına yol açacaktır. Bu tür Ar‐Ge projeleri yazarken özellikle yukarıda tanımlanan Frascati kriterlerine uyulması, bize göre büyük önem taşımaktadır. Her yazılım projesi yenilikçi ve özgün yönleri olduğu sürece bir Ar‐Ge projesi olarak görülmesi gerekmektedir. Zira geliştirilen yazılımların temel amacı bir problemi çözmek için geliştirilmiş üründür.
TÜBİTAK’da onaylanan Ar-Ge projelerinde hibe oranı en fazla %75-60 oranındadır.

Burada yaşanan en önemli sorunlardan birisi de proje önerisi hazırlarken, projenin tanımının iyi yapılamaması Ar‐Ge sistematiğinin kurulamaması, Ar‐Ge unsurlarını ön plana çıkartılamaması ve de yeterli bir proje yönetiminin olmaması proje önerisinin destek kuruluşları tarafından reddine sebep olmaktadır.

D) BİLİŞİM-YAZILIM FİRMALARININ YURT DIŞI FAALİYETLERİNİN DESTEKLENMESİ

2 Haziran 2015 tarihli ve 29374 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 2015/8 sayılı Döviz Kazandırıcı Hizmet Ticaretinin Desteklenmesi Hakkında Karar ile Yazılım firmalarının İstanbul Yeni Bosna’da bulunan Hizmet İhracatçıları Birliğine üye olarak, aşağıdaki yurt dışı faaliyetleri ile ilgili harcamaların hibe destekleri için faturaların ödemelerinin gerçekleştirilmesinden itibaren en geç 1 (bir) yıl içerisinde(bireysel fuar katılımı desteğinde fuarın bitiş tarihinden itibaren en geç 1 yıl içeresinde, tescil ve belgelendirmede belgenin düzenleme tarihinden itibaren en geç 1 yıl içeresinde ) bu kuruma yapılır.

Desteklenen giderler:

– Ürün/Hizmet/Marka Tescil-korunma giderlerinin %50 oranında, yıllık en fazla 50.000 Dolar,

– Pazara girişte zorunlu olan belgelendirme giderleri %50 oranında ve belge başına 50.000 Dolar,

– Yurt dışı danışmanlık %50 oranında ve yıllık en fazla 200.000 Dolar,

– Pazar araştırması ve mevzuat hakkında rapor ve yurt dışı Şirket alımı danışmanlığı %60 oranında ve yıllık en fazla 200.000 Dolar,

– Yurt dışı Bireysel Fuar Katılımı en fazla iki kişi ekonomi sınıfı gidiş-dönüş uçak bileti %50 oranında fuar başına 15.000 Dolar,

– Reklam, Tanıtım ve Pazarlama faaliyetleri %60 oranında ve yıllık en fazla 400.000 Dolar ve en fazla 4 yıl için,

– Yurt dışı birim %60 oranında ve birim başına yıllık en fazla 120.000 Dolar,

– Hedef ve öncelikli ülkeler için destek oranı 10 baz puan (fuarlarda 20 baz puan) arttırılır. https://ticaret.gov.tr/data/5e0b32a713b8760ec0c092e6/2015-8%20say%C4%B1l%C4%B1%20KARAR.pdf https://ticaret.gov.tr/data/5e0b32a713b8760ec0c092e6/2015-8%20say%C4%B1l%C4%B1%20Karar%C4%B1n%20Uygulama%20Usul%20ve%20Esaslar%C4%B1%20Genelgesi%20(31.03.2021).pdf Not: Yurt dışındaki kişi ve kurumlara Türkiye’den verilen yazılım, veri saklama, veri işleme, veri analizi hizmetlerinden elde edilen kazançların %50’si vergi matrahından indirilir. http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/mehmetduman/018/